Dziś przedstawiam pierwszy, nowy fragment zapisu naszego filmu na kanale YouTube "Józef Lis - największy bandyta świata XIX/XX w.", który jest jednocześnie zaproszeniem do oglądania tegoż filmu. Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie: Kto odkrył korzenie największego bandyty świata XIX/XX w.?
„A po tych wszystkich niegodziwościach – ach biada tobie, biada! Dlatego posłuchaj ty nierządnico, co mówi do Ciebie Pan. Wydam cię na pastwę krwawego gniewu, zapalczywości i świętej zazdrości”
Księga Ezechiela – ukaranie jawnogrzesznicy
PW
Witamy was w kolejnym odcinku Miotły czasu
Z tej strony Paweł Wojtyś
I Paweł Kobus
PK
Dziś opowiemy wam historię Najgroźniejszego bandyty świata przełomu XIX i XX wieku – Józefa Lisa.
PW
Tak się składa, że urodził się w Kielcach. Stoimy właśnie na kieleckim Placu Wolności – niedaleko miejsca, gdzie mieszkał wraz z rodziną – wówczas przy ulicy Hipotecznej 7.
Posłuchajcie tej mrocznej opowieści...
PW
Republika Południowej Afryki… Pretoria… Rok 1979…
PK
Zajrzyjmy do niewielkiego pokoju tutejszego uniwersytetu... Pokój pogrążony jest w lekkim półmroku, dlatego nie od razu dojrzymy, że tonie wręcz w książkach i teczkach z dokumentami, które są dosłownie wszędzie…
Panuje tu półmrok, chociaż jest samo południe… Cienkie wiązki słonecznego światła padają poprzez grube, drewniane żaluzje na biurko zastawione drukowanym papierem… Zastawione niemiłosiernie – w twórczym nieładzie.
PW
Przy biurku siedzi mężczyzna w sile wieku. Siedzi na ażurowym fotelu i patrzy tępo na skrzydła wentylatora, które obracają się niespiesznie u sufitu…
W pewnym momencie ów mężczyzna krzyczy donośnie:
PK
Mam! Mam cię chytry lisie!
I jednocześnie zapala lampkę na biurku…
PW
Widzimy teraz wyraźnie jego sympatyczną szeroką twarz – rozjaśnioną uśmiechem… Ów mężczyzna, to prof. Charles van Onselen – słynny badacz historii – pracownik naukowy uniwersytetu w Pretorii. Oksfordczyk m.in. - tak nawiasem mówiąc…
Urodzony w Boksburgu w RPA 14 VIII 1944 roku…
PK
Charles od lat bada życiorys największego bandyty świata przełomu XIX i XX w. - Josefa Silvera, czego pokłosiem będzie książka pod tytułem „ The Fox and the Flies. The World of Joseph Silver, Racketeer and Psychopath” – wydana w Londynie w 2007 roku.
W wolnym tłumaczeniu na polski tytuł brzmiałby: „Lis i Muchy. Świat Józefa Silvera, Gangstera i Psychopaty”.
PW
Dodajmy – gwoli wyjaśnienia, że Fox, czyli Lis, w angielskim slangu, to również złodziejstwo i kanciarstwo, natomiast Flies, czyli Muchy, to ogólnie gliniarze.
Czyli latające psy…
PK
Zastajemy profesora w trakcie pracy nad owym dziełem – naznaczonym benedyktyńską robotą. Onselen zbierał materiały do tejże książki przez 30 lat, pisał ją przez lat 6.
Przez 30 lat gromadził dokumenty urzędowe i nieoficjalne z… Może podajmy to alfabetycznie – z Argentyny, Austrii, Belgii, Brazylii, Chile, Namibii, Francji, Wielkiej Brytanii i USA.
PW
Profesor pochyla się powoli nad jedną z teczek i poprawia okulary na nosie… Mówi sam do siebie, co jest podobno cechą ludzi wybitnych, poszukujących równie nietuzinkowych rozmówców…
A co mówi? Posłuchajcie...
PK
Wiedziałem, że mogę liczyć na Niemców, na ich skrupulatność do ostatniej ciemnej śrubki i podrobionej reichsmarki…
W sumie mam z nimi sporo wspólnego, a holenderski – mój język rodzimy – to przecież taki popsuty niemiecki...
PW
Profesor ma przed sobą akta z Namibii – kiedyś Niemieckiej Afryki Południowo – Zachodniej… Przesłuchanie Josefa Silvera...
PK
Józef Lis! Urodzony w Kielcach w 1868 roku… No ale, gdzie te Kielce?
Straszny dziś upał… Muszę się napić… lemoniady oczywiście...
PW
Polska Rzeczpospolita Ludowa… Kielce… Rok 1980…
PK
Tutaj również zaglądamy do niewielkiego pokoju, mieszczącego się w Wojewódzkim Archiwum Państwowym w Kielcach.
Pokój jest dobrze oświetlony – od góry żyrandolem, zaś biurko pokrywa snop światła lampki. Na zewnątrz zapada zmrok, kończy się krótki zimowy dzień…
PW
Przy nienagannie uporządkowanym biurku, na którym stoją kolumny dokumentacji i książki, siedzi mężczyzna w kwiecie wieku. Siedzi na prostym – przydziałowym – krześle z oparciem, posiadającym urzędowy atest, będącym na stanie Archiwum.
Mężczyzna ten o sympatycznej twarzy i mądrych oczach, uzbrojonych w okulary do czytania, z uwagą przegląda pocztę, która trafiła na jego biurko.
W pewnym momencie zatrzymuje na dłużej wzrok na dużej kopercie, trzymanej w dłoni, i z zaciekawieniem przybliża ją ku oczom, mrucząc pod nosem:
PK
RPA? Uniwersytet w Pretorii? Co u licha?
PW
Ów mężczyzna, to Jerzy Szczepański – historyk – asystent naukowo – badawczy kieleckiego Archiwum.
Historyk z wielkim badawczym zacięciem. Ukończył Uniwersytet Jagielloński w 1973 roku. Urodzony w Jaworzynie Śląskiej 10 V 1950 roku. Profesorem zostanie w 2010 roku. Będzie też pracownikiem naukowym w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Kielcach, która przekształci się w Akademię Świętokrzyską, a potem w Uniwersytet Jana Kochanowskiego.
Szczepański otwiera tajemniczą kopertę z Pretorii, poprawiając na nosie okulary… Mówi sam do siebie, co – jak już wiecie – jest domeną ludzi wybitnych…
Posłuchajcie zatem, co mówi...
PK
Joseph Silver – Joe Isaak… Józef Lis? Urodzony w Kielcach w 1868 r.? O co tu chodzi?… Żeby sprawdzić archiwa? Odnaleźć Lisa? To ciekawe…
Polowanie na Lisa… Największy bandyta świata… Urodzony w Kielcach… Podpisano Charles van Onselen… Profesor…
Coś mi mówi, że czeka mnie ciekawa robota…
Straszny dziś ziąb, piździ, tzn. wieje jak w kieleckiem… Muszę się napić… Herbaty z cytryną oczywiście...