I jeszcze jeden fragment zapisu naszego ostatniego filmu na kanale YouTube "Miotła czasu" - pt. "Zbójcerze, zbójnicy, tołhaje i hajdamacy", a idzie to tak:
PW
Paweł, czy moglibyśmy powiązać Dowbusza z osławionymi Hajdamakami i powiedz, kim w ogóle byli owi Hajdamacy?
PK
Określenie Hajdamacy pojawia się po raz pierwszy w dokumencie z 1717 r. i pochodzi od tureckiego „hajdamak”, co oznacza napadać, grabić, rabować, czyli nic dodać nic ująć – byli to po prostu zbóje, grasujący głównie na Podolu, Kijowszczyźnie i Bracławszczyźnie.
Kim jeszcze – w ukraińskiej świadomości – byli Hajdamacy? Właściwie można by ich określić jako Sicz 2.0…
Bowiem, gdy na przełomie XVII i XVIII w. zlikwidowano kozacką autonomię, a w 1709 r. Moskale spalili Sicz, to owo dziedzictwo przejęli Hajdamacy.
A jeśli chodzi o Dowbusza, to kiedy ze swoimi opryszkami schodził z gór na przykład na Podole, to w pewnym sensie stawał się Hajdamaką.
PW
No dobra, a teraz z ciężkim sercem przejdźmy do krwawych wyczynów Hajdamaków. Najbardziej mrocznym rozdziałem w ich działalności była tzw. Koliszczyzna w roku 1768… Roku Konfederacji Barskiej, ale do tego jeszcze kiedyś na pewno wrócimy, by to trochę szerzej przedstawić geopolitycznie…
Kulminacją tejże Koliszczyzny była Rzeź Humania. Było to coś przerażającego, nieludzkiego. Okrucieństwo Hajdamaków przekroczyło tam wszelkie granice… Ofiary wbijano na pal, zarzynano, ciężarnym kobietom rozcinano brzuchy, dzieci nabijano na spisy, ludzi palono żywcem i obdzierano ze skóry…
Przypomina wam to coś?
PK
To może teraz przytoczmy krótki fragment poematu „Hajdamacy” ukraińskiego „wieszcza” – Tarasa Szewczenki, który pomniki ma nie tylko na Ukrainie, ale nawet na warszawskim Mokotowie:
„Wspomnijcie Bohdana, starego hetmana,
Będziecie panami i jak my z nożami świętemi,
i z ojcem Maksymem w tę noc pohulamy,
Lachów pohajdamy,
I tak pohulamy, by piekło się śmiało,
niebo płomieniało, ziemia się trzęsła,
oj, dobrze pohulamy…”
To piekło się śmiało i niebo płomieniało nie tylko w 1768 r., ale też wcześniej i później. Na przykład w czasie powstania Chmielnickiego w poł. XVII w., w Kijowie i Lwowie w 1918 r. i na Wołyniu oraz w Małopolsce Wschodniej w 1943 i 1944 roku… I potem w Bieszczadach i nie tylko w latach 1945 – 1947...